शेतकरी रात्रंदिवस शेतात काबाडकष्ट करून जो भाजीपाला पिकवतात, तो आपल्या गावातून आणून शहरांतील भाजीबाजारात विकतात. सर्व वस्तूंसाठी जशी स्वतंत्र बाजारपेठ असते, तशीच भाजीपाल्याचीही बाजारपेठ असते. भाजी मार्केटला भाजी मार्केट म्हणतात. कापड बाजार, दुग्धजन्य पदार्थांची बाजारपेठ, मांस आणि माशांसाठी स्वतंत्र बाजारपेठ आहे. सामान्यतः लोक भाजी मंडईत ताज्या भाज्या आणि फळे खरेदी करण्यासाठी जमतात. सर्व भाजी विक्रेते खेड्यापाड्यातून भाजीपाला कमी किमतीत विकत घेतात आणि बाजारभावानुसार शहरांमध्ये विकतात. शेतकरी गावागावातून ट्रकमधून भाजीपाला आणतात. देशातील सर्व लहान-मोठ्या शहरांमध्ये सकाळी पाच ते सहा या वेळेत भाजी मंडई सुरू होते. काही व्यापारी भाजीपाला खरेदीसाठी सज्ज झाले आहेत.
भाज्या खाणे आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहे. जीवनसत्त्वे आणि खनिजे अशी अनेक प्रकारची खनिजे भाज्यांमध्ये आढळतात. हे सर्व पोषक तत्व मानवी शरीराला निरोगी ठेवतात आणि अनेक प्रकारच्या आजारांपासून त्यांचे संरक्षण करतात. हिरव्या भाज्यांचे फायदे कोणाला माहित नाहीत? भाज्या आपल्या शरीराला विविध जीवनसत्त्वे आणि आवश्यक खनिजे देतात. भाजी मार्केटमध्ये सर्वाधिक गर्दी असते. रविवारी गर्दी असते.
भाजी मंडईत तर प्रत्येक दुकानावर लोक सौदेबाजी करताना दिसतात. काही लोक ताज्या आणि चांगल्या भाज्या पटकन बाहेर काढतात. प्रत्येक व्यक्तीला दुकान उघडण्याच्या वेळी सकाळी लवकर भाजी मंडई गाठायची असते जेणेकरून त्यांना ताजी आणि चांगली भाजी मिळावी. भाजी मंडईत मोठ्या प्रमाणात शुकशुकाट आहे. भाजी मंडईत स्पर्धेचे दृश्य पाहायला मिळत आहे. प्रत्येक दुकानदार/भाजीविक्रेता ग्राहकांना आपल्या दुकानात येण्याचे आमंत्रण देतो आणि कमी दर सांगतो. कमी किंमत सांगून ग्राहकांना त्या दुकानाकडे ओढले जाते.
रस्त्याच्या कडेला असलेल्या भाजीबाजारात फुलकोबी, पालक, बांधलेला कोबी, गाजर-मुळा, करवंद, कारले, टोमॅटो इत्यादी हिरव्या भाज्या टोपल्यांमध्ये ठेवल्या जातात. भाजी मंडईत आल्यावर कळते की, भाजी विक्रेते आणि दुकानदार किती मेहनतीने बाजारात आणतात, मग ग्राहक आपल्या आवडीची भाजी निवडून घरी शिजवतात. काही दुकानदार भाज्यांवर सवलत देतात जेणेकरून लोक त्यांच्या दुकानातून अधिकाधिक भाज्या खरेदी करतात. काही व्यापारी आणि भाजी विक्रेते भाजीपाल्याच्या दरावरून भांडतात.
काहींचे स्वभाव भांडखोर असतात, जे ग्राहकांशी विनाकारण भांडण आणि वाद घालतात. कधी हा वाद भाज्यांच्या दराचा असतो तर कधी भाज्यांच्या दर्जाबाबत. काहीजण भाजीपाला खरेदीदारांना जुन्या आणि मध्यम भाज्या देतात. यामुळे ग्राहकांना राग येतो आणि जोरदार वादावादी होते.
काही भाजी विक्रेते त्यांच्या तराजूत भाजीचे योग्य वजन करत नाहीत. हे बेजबाबदार कृत्य आहे. असे भाजीविक्रेते भाज्यांचे चुकीचे वजन करून ग्राहकांची दिशाभूल करतात आणि ग्राहक त्यांच्यावर विश्वास ठेवून योग्य भाव देतात. काही ग्राहकांना भाजीपाला अनौपचारिकपणे वजन करण्याची सवय आहे आणि त्यामुळे वाद होतात. अशी वादावादी, सगळीकडे गोंगाट आणि एवढ्या लोकांची जमवाजमव हे भाजी मंडईचे वैशिष्ट्य आहे.
भाजी मंडईत गेल्यावर भाजी कशी घ्यायची हे कुणालाही कळेल? याचा अर्थ विविध प्रकारचे लोक वेगवेगळ्या पद्धतीने भाजी खरेदी करतात. काही लोक प्रत्येक भाजीपाला पाहिल्यानंतर खरेदी करतात. परवडणारी किंमत, आरामात खरेदी करा. भाजी खरेदी करताना काही लोकांचा संयम पाहण्यासारखा आहे.
भाजी मंडईत असे काही लोक आहेत जे चौकशी न करताही भरमसाठ भाजी खरेदी करतात. काही लोक एक-दोन रुपयांसाठी भाजी विक्रेत्याशी भांडतात तर काही लोक भाजी विक्रेत्याला एक-दोन रुपये जास्त देऊन निघून जातात. भाजी मंडईत अनेक प्रकारची माणसे पाहायला मिळतील. आम्ही भाजी मंडईत जाऊन आठवड्यातून दोनदा भाजी खरेदी करतो. थंडीच्या दिवसात भाजी मंडईची गर्दी पाहण्यासारखी असते. हिवाळ्याच्या हंगामात भाजी मंडईत हिरव्या पालेभाज्या मोठ्या प्रमाणात पाहायला मिळतात, ज्या मिळविण्यासाठी लोक तोडतात.
निष्कर्ष
कधी कधी ग्राहक खूप मोलमजुरी करतात. हे पाहून त्रास होतो. भाजी विक्रेते मोठ्या कष्टाने गावातून चांगला भाजीपाला आणतात. तरीही त्यांना योग्य भाव मिळत नाही. नीट पाहिलं तर लोक शॉपिंग मॉल्स किंवा डॉक्टर वगैरेंशी सौदेबाजी करत नाहीत. गंमत म्हणजे आपण भाजी विक्रेत्याशी सौदेबाजी करतो आणि दोन रुपये वाचवूनही लोक खुश होतात. शेतात पिकवलेला भाजीपाला सर्वसामान्यांना भाजी मंडईत सहज उपलब्ध होतो.
शेतकरी किती कष्ट करतात, तरच या भाज्या खाण्याची संधी मिळते. भाजी मंडईत सर्व प्रकारच्या भाज्या सहज उपलब्ध होतात. त्यामुळे सर्वसामान्यांना भाजीपाला सहज उपलब्ध होतो. भाजी विक्रेते फार पैसे कमवत नाहीत हे लोकांनी समजून घेतले पाहिजे. ते गरजू आहेत आणि चोवीस तास काम करतात आणि लोकांना भाजी विकतात. त्यांच्याकडून रास्त भावात भाजीपाला खरेदी करणे हे आपले कर्तव्य आहे. लोकांनी भाजी विक्रेत्याशी वाद न घालता स्वतः चांगला भाजीपाला खरेदी करून भाजीपाल्याला योग्य भाव द्यावा.
