महान ग्रीक तत्ववेत्ता अॅरिस्टॉटलच्या म्हणण्यानुसार “माणूस हा एक सामाजिक प्राणी आहे” हे शब्दशः खरे वाटते, सोप्या भाषेत सांगायचे तर समाज आणि माणूस दोघेही एकमेकांना पूरक आहेत, जर समाज मानवाने निर्माण केला असेल तर समाजाने त्यांना निर्माण केले. विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
माणूस जेव्हा पृथ्वीवर आला तेव्हा तो एकटा होता पण इथे तो एकटा आयुष्य जगू शकत नाही. एकमेकांच्या मदतीची गरज होती, त्यासाठी समाज किंवा कुटुंब आवश्यक होते आणि मग कुटुंबाने समाज घडवला आणि समाजाने शहर, राज्य आणि राष्ट्र निर्माण केले. सामाजिक जीवनाशिवाय मानवी जीवनाची कल्पनाही करता येत नाही, माणसाचा सर्वांगीण विकास समाजात राहूनच शक्य आहे, समाजच व्यक्तीला त्या सर्व सुविधा पुरवतो ज्या त्याच्या विकासासाठी आवश्यक असतात.
माणसाला त्याच्या गरजांसाठी समाजाची गरज असते आणि समाजाला त्याच्या अस्तित्वासाठी माणसाची गरज असते. असेही मानले जाते की, प्राचीन काळी माणूस एकटा असताना प्राण्यांपासून स्वतःचे रक्षण करण्यासाठी तो कळपांमध्ये राहू लागला, हळूहळू या कळपांचे कुटुंबात रूपांतर झाले आणि आपल्या गरजा भागविण्यासाठी कुटुंबे विकसित होऊ लागली.समाजाची निर्मिती झाली.
जुन्या काळी एकत्र कुटुंबे असायची आणि त्यांच्यात आदर्श असायचा ज्याने सुसंस्कृत समाज घडवायचा, पण आता परिस्थिती पूर्णपणे बदलली आहे, आता लोक स्वतःला समाजाचा भाग समजतात, पण समाजाप्रती त्यांची कर्तव्ये काय आहेत. मनुष्य संक्युत कुटुंबात राहणे योग्य समजत नाही, तो स्वतःचा स्वार्थ सर्वोपरि मानून आत्मकेंद्रित होत आहे.
सध्या माणसाचा समाजाकडे बघण्याचा दृष्टीकोन बदलला आहे, आता त्याच्यासाठी समाजाचा अर्थ फक्त तो राहत असलेल्या क्षेत्रापुरता मर्यादित राहिला आहे, पण समाजाचे अस्तित्व हा मानवी जीवनाचा आधारस्तंभ आहे हे कदाचित लोक विसरत आहेत, जर मानवी समाज त्याला प्रसिद्धी मिळाली तर लोकांमध्ये त्याचा आदर वाढतो, आजच्या काळात माणूस कोणत्याही क्षेत्रात प्रगती करत असला तरी ती समाजाची देण आहे.
कोणत्याही व्यक्तीने कोणत्याही क्षेत्रात कर्तृत्व गाठले तर सर्वप्रथम त्याला तो ज्या समाजाचा भाग आहे त्या समाजाच्या नावाने संबोधले जाते, समाजात राहून माणूस आपले हक्क आणि कर्तव्ये पार पाडू शकतो, समाज नसेल तर मग काय? या अधिकार आणि कर्तव्यांचा अर्थ आहे का?
समाज हे माणसाचे प्रतिबिंब आहे, ज्यामध्ये तो दररोज आपल्या इच्छा-आकांक्षा पूर्ण होताना पाहतो, समाजाची निर्मिती माणसाने केली आहे हे सर्वश्रुत असले तरी सध्या समाज हा मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. समाज माणसाचे विचार व्यक्त करतो, अरे हाच समाज अनादी काळापासून मानवी सभ्यता आणि संस्कृतीचा उद्घोषक आहे, मानवी शरीर नाशवंत आहे पण समाज सदैव जिवंत आहे त्या गौरवकथांच्या प्रतीकाच्या रूपात त्याचे अस्तित्व प्रतिबिंबित करते. ओळख.
त्यामुळे समाज आणि मानव हे दोन्ही एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत, एक शरीर आणि दुसरी आत्मा आहे, म्हणूनच माणूस हा सामाजिक प्राणी आहे, असे म्हटले आहे.
