IP Address म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती मराठी मध्ये

जर तुम्ही स्मार्टफोन वापरकर्ते असाल तर तुम्ही कधी ना कधी IP पत्त्याचे नाव ऐकले असेल. स्मार्टफोन असो किंवा कॉम्प्युटर, प्रत्येक उपकरणासाठी वेगळा IP एड्रेस सेट केला जातो.

आयपी एड्रेस हे कोणत्याही डिव्हाइसचे महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे जे कोणत्याही डिव्हाइसमधील संवादाचे काम करते. आणि याच्या मदतीने आपण एक उपकरण दुसऱ्या उपकरणाशी जोडू शकतो. IP पत्ता काय आहे आणि तो महत्त्वाचा का आहे ते आम्हाला कळू द्या?

IP Address काय आहे?

आज इंटरनेटच्या या जगात अनेक घटक आहेत, ज्यांच्या मदतीने डेटा एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी हस्तांतरित केला जातो.या इंटरनेट घटकांपैकी एक म्हणजे IP पत्ता.

आयपी अॅड्रेसचे पूर्ण नाव “इंटरनेट प्रोटोकॉल एड्रेस” (हिंदीमध्ये IP एड्रेस फुल फॉर्म) आहे, ते गणितीय संख्यांच्या स्वरूपात आहे. आणि तो स्मार्टफोन असो वा संगणक, प्रत्येक उपकरणाचा IP पत्ता वेगळा असतो.

IP पत्ता हे तुमच्या डिव्हाइसचे नाव आहे. या नावानेच तो इंटरनेट विश्वात ओळखला जातो.

IP पत्त्याशिवाय, आम्ही डिव्हाइसला दुसर्‍या डिव्हाइससह नेटवर्कशी कनेक्ट करू शकत नाही. त्यामुळे, ब्राउझरमध्ये एखाद्या विषयावर शोध घेत असताना, राउटरला हा डेटा कोठून ऍक्सेस करायचा हे IP पत्त्यावरून कळते आणि राउटर माहिती गोळा करतो आणि त्या IP पत्त्यावर माहिती प्रसारित करतो.

टीप:- कोणत्याही संगणकासाठी दोन IP पत्ते असू शकतात, पहिले इंटरनेट कनेक्शनसाठी आणि दुसरे लोकल एरिया नेटवर्क म्हणून उपस्थित असू शकतात.

IP Address चे वर्जन (IP Address Versions in Marathi)

1 IPV4

IP पत्त्याच्या दोन आवृत्त्या आहेत. पहिला IPV4 पत्ता आहे जो 1983 मध्ये विकसित करण्यात आला होता. IPV4 32 बिट आहे. IPV4 पत्ता 172.16.254.1 सारखा दिसतो जो चार भागांमध्ये विभागलेला आहे आणि दशांश मधून वेगळा केला आहे. आणि प्रत्येक श्रेणी 0 ते 255 पर्यंत आहे. ज्यामध्ये प्रत्येक भाग 8 बिट्सचा आहे.

सहसा IPV4 बायनरी, हेक्साडेसिमल इ. स्वरूपात दिसते. परंतु IPV4 मध्ये फक्त मर्यादित IP पत्ते असू शकतात. सध्या, IP4 पत्ता जवळजवळ सर्व उपकरणांमध्ये उपलब्ध आहे.

2 IPV6

परंतु गेल्या काही वर्षांत इंटरनेट वापरकर्त्यांच्या वाढत्या संख्येमुळे, IP4 आवृत्तीच्या जागी IP6 आवृत्ती विकसित करण्यात आली, ज्यामध्ये अमर्यादित IP पत्ते तयार केले जाऊ शकतात.

IPV4 मध्ये फक्त 32 बिट्स आहेत, परंतु IPV6 मध्ये 128 बिट्स पर्यंत वाढवण्यात आले आहेत. IPV6 मोठ्या प्रमाणावर लाँच केले गेले ज्यामध्ये अनेक उपयुक्त तंत्रज्ञान जोडले गेले आहेत, जेणेकरून ते राउटरचे संपूर्ण नेटवर्क स्वयंचलितपणे बदलू शकेल. आणि सध्या आधुनिक डेस्कटॉप आणि सर्व्हर IPV6 चे समर्थन करतात.

IP एड्रेस चे प्रकार (Types of IP Address in Marathi)

IP Address चे दोन प्रकार आहेत.

1. Private IP Address
2. Public IP Address

1. Private IP Address

जेव्हा मोबाईल, कॉम्प्युटर इत्यादी एकापेक्षा जास्त उपकरणे केबल किंवा वायरलेस स्वरूपात जोडली जातात, तेव्हा ते खाजगी IP पत्ता तयार करतात. यामध्ये कनेक्ट केलेल्या सर्व उपकरणांच्या आयपीला खाजगी पत्ता म्हणतात.

2. Public IP Address

सार्वजनिक IP पत्ता दोन प्रकारचा असू शकतो, पहिला स्थिर IP पत्ता जो सर्व्हरवर प्रवेश करण्यासाठी ISP (इंटरनेट सेवा प्रदाता) द्वारे खरेदी केला जातो. सार्वजनिक IP पत्ता इंटरनेट सेवा प्रदात्यांद्वारे (ISPs) दिला जातो. जे आपण बदलू शकत नाही. आणि हा पत्ता वेगळा आहे. उदाहरणार्थ, वेबसाइट, DNS सर्व्हर इ.

दुसरीकडे डायनॅमिक आयपी एड्रेस इंटरनेट कनेक्शनवर आधारित असतो आणि जेव्हा कॉम्प्युटर इंटरनेटशी कनेक्ट होतो तेव्हा तो आपोआप बदलतो.

IP Address चा इतिहास

सध्या इंटरनेटच्या या जगात दोन आयपी एड्रेस वापरले जातात. IPv4 आणि IPv6. आयपी एड्रेसची मूळ आवृत्ती अर्पानेटने 1983 मध्ये विकसित केली होती.

IPv4 पत्ता 32 बिट्सचा आहे. ज्यामध्ये ४,२९७,९६७,२९६ पत्त्याची जागा मर्यादित आहे. खाजगी नेटवर्क (18 दशलक्ष आणि एक 1M = 10, 00,000) आणि मल्टीकास्ट अॅड्रेसिंग (270 दशलक्ष पत्ते) IPv4 मध्ये विशिष्ट पत्त्याच्या विशिष्ट कार्यांसाठी राखीव आहेत.

सहसा IPv4 डॉट-डेसिमल नोटेशन म्हणून सादर केले जाते. ज्यामध्ये 4 गणिती संख्या आहेत आणि प्रत्येक श्रेणी 0-255 पर्यंतच्या बिंदूंमध्ये विभागली आहे. प्रत्येक भाग 8 बिट (ऑक्टेट) चा बनलेला आहे.

इंटरनेट प्रोटोकॉलच्या सुरुवातीच्या काळात नेटवर्क क्रमांक आठ पर्यंत होता. ज्या पद्धतीने फक्त 256 नेटवर्कला परवानगी होती. परंतु लवकरच 1981, या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी, एक विनामूल्य आणि आधुनिक IPv4 नेटवर्क तयार केले गेले, जे आजही वापरले जाते.

परंतु कालांतराने वाढत्या इंटरनेट वापरकर्त्यांमुळे उपलब्ध IP पत्ते कमी झाल्यामुळे, 1995 मध्ये IP पत्त्यामध्ये 132 वापरून एक नवीन डिझाइन देण्यात आले, जे इंटरनेट प्रोटोकॉल 6 म्हणून ओळखले जाऊ लागले. IPv6 तंत्रज्ञान सन 2000 पर्यंत विविध चाचणी प्रक्रियेतून गेले. व्यावसायिक उत्पादन कधी सुरू झाले?

सध्या, आधुनिक उपकरणांमध्ये IPv4 आणि IPv6 दोन्ही वापरले जातात. दोन्ही आयपी आवृत्त्यांमधील तांत्रिक बदलांमुळे, आयपी एड्रेस फॉर्मेशनमध्ये फरक दिसून येतो.

IPv4 आणि IPv6 मधील IPv5 1979 च्या प्रयोग इंटरनेट प्रोटोकॉल स्ट्रीमवर आधारित होता. जरी IPv5 कधीही लॉन्च केला गेला नाही.

IP Addresses फंक्शन्सच्या आधारावर वेगवेगळ्या वर्गांमध्ये विभागलेले आहेत.

Class A  

या IP एड्रेस ची श्रेणी -1.0.0 1 ते 120.134.254.255 पर्यंत आहे. हे एक मोठे नेटवर्क आहे ज्यामध्ये अनेक उपकरणे आहेत.

Class B

या IP पत्त्याची श्रेणी 128.1.0.1 ते 191.255.255.254 पर्यंत आहे. आणि ते मध्यम आकाराच्या नेटवर्कला सपोर्ट करते

Class C

या IP पत्त्याची श्रेणी 193.0.1.1 ते 223.255.254.254 पर्यंत आहे. आणि हे एक लहान नेटवर्क आहे ज्यामध्ये 256 पेक्षा कमी उपकरणे आहेत.

Class D

या IP पत्त्याची श्रेणी 229.0.0.0 ते 239.255.255.255 दरम्यान आहे. जे मल्टीकास्ट गटासाठी राखीव आहे.

Class E

या IP पत्त्याची श्रेणी 240.0.0.1 ते 254.255.255.254 पर्यंत आहे. भविष्यात वापरण्यात येणारे हे तंत्रज्ञान आहे, ज्यावर संशोधन आणि विकासाचे काम केले जात आहे.

तुमच्या संगणकाचा किंवा मोबाईल फोनचा IP Address कसा शोधायचा?

आतापर्यंत आम्हाला IP पत्ता समजला आहे. आणि IP पत्ता का महत्त्वाचा आहे हे जाणून घेण्यासाठी.

आता प्रश्न येतो की आपल्या संगणकाचा, लॅपटॉपचा, स्मार्टफोनचा आयपी पत्ता कसा कळणार?

तुमच्या कोणत्याही डिव्हाइसचा IP पत्ता तुम्हाला कसा कळू शकतो, याची स्टेप बाय स्टेप पद्धत आम्ही तुम्हाला सांगू.

आम्ही तुम्हाला IP पत्ता शोधण्याचे दोन सोपे मार्ग सांगत आहोत.

1. इंटरनेट शोधाद्वारे
2. कमांड प्रॉम्प्टद्वारे

इंटरनेट सर्च करून आयपी एड्रेस कसा शोधायचा?

• Step1: सर्व प्रथम, ज्या डिव्हाइसचा IP पत्ता तुम्हाला जाणून घ्यायचा आहे. त्या डिव्हाइसवर कोणताही एक वेब ब्राउझर उघडा. येथे आपण आपल्या संगणकाचा IP पत्ता शोधत आहोत.
• Step2: आता ब्राउझरच्या सर्च बॉक्समध्ये what is my ip टाइप करा आणि एंटर दाबा. असे केल्याने तुमच्या उपकरणाचा IP पत्ता येईल. जर तुम्हाला तुमच्या मोबाईल फोनचा आयपी पत्ता जाणून घ्यायचा असेल, तर तुम्ही त्यासाठीही हीच प्रक्रिया फॉलो करू शकता.

विंडोज कमांड प्रॉम्प्ट वापरून IP Address शोधणे

• Step1: सर्वप्रथम विंडोज स्टार्ट बटणावर क्लिक करा आणि सर्च बॉक्समध्ये cmd टाइप करा.
• Step2: तुम्ही हे केल्यावर कमांड प्रॉम्प्ट तुमच्या समोर येईल. आता cmd चिन्हावर माउस बाण हलवा आणि त्यावर उजवे-क्लिक करा आणि प्रशासक म्हणून चालवा निवडा.
• Step3: आता तुमच्या समोर Windows Command Prompt उघडेल. आता तुम्ही कीबोर्डच्या मदतीने त्यात ipconfig टाइप करा. इथे एक गोष्ट लक्षात ठेवा की जसे आपण लिहिले आहे. तुम्ही am-by-am देखील लिहिले आहे. अन्यथा परिणाम बदलू शकतो.
• Step4: ipconfig टाइप केल्यानंतर एंटर दाबा. विंडोज पीसीचा आयपी अॅड्रेस तुमच्या समोर येईल. जे IPv4 समोर दिसेल.

तुम्ही काय शिकलात?

या ट्युटोरियलमध्ये, आम्ही तुम्हाला इंटरनेट प्रोटोकॉल अॅड्रेसबद्दल संपूर्ण माहिती दिली आहे. तुम्हाला माहीत आहे का IP पत्ता काय आहे? IP पत्त्यांचे विविध प्रकार आणि आपल्या डिव्हाइसचा IP पत्ता कसा शोधायचा? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घ्या.

आम्हाला आशा आहे की हे ट्यूटोरियल तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरेल. हे ट्यूटोरियल सामायिक करून, तुम्ही तुमच्या मित्रांना IP पत्त्याबद्दल देखील सांगू शकता.