प्रस्तावना: बँक नसेल तर देशाची आर्थिक व्यवस्था इकडे तिकडे फिरते. बँक ही एक सुरक्षित संस्था आहे जिथे लोक आत्मविश्वासाने पैसे जमा करतात. लोक बँकेत जाऊन पैसे जमा करतात आणि अशा अनेक प्रकारच्या योजना आहेत जिथे हा पैसा गरजेच्या वेळी कामी येतो. पैसे आणि दागिने नेहमी घरात सुरक्षित नसतात. आपण सर्वजण खात्री बाळगू शकतो आणि आपल्या ठेवी बँकेत ठेवू शकतो. बँका त्यांच्या वापरकर्त्यांना अनेक सेवा देतात. अनेक सेवा जसे की ड्राफ्ट, ग्राहक त्यांच्या मौल्यवान वस्तू लॉकरमध्ये ठेवू शकतात. बँकांमुळे लोकांना त्यांच्या भविष्याची चिंता कमी आहे.शेतकऱ्यांची सोय लक्षात घेऊन केवळ शहरांमध्येच नव्हे तर खेडेगावातही बँका सुरू करण्यात आल्या आहेत. रिटेल बँका, बचत बँका, राष्ट्रीय बँका, गुंतवणूक बँका, सहकारी बँका, ग्राहक बँका, एक्सचेंज आणि औद्योगिक बँका अशा अनेक प्रकारच्या बँका आहेत.
आपल्या दैनंदिन जीवनात आपण नेहमी घरात जास्त पैसे ठेवू शकत नाही. घरी जास्त पैसे ठेवणे सुरक्षित नाही, त्यामुळे बँक ही आपल्यासाठी वरदानापेक्षा कमी नाही, जी आपल्या कष्टाचे पैसे सुरक्षित ठेवते. बँकेत पैसे ठेवल्याने चोरीची भीती वाटत नाही. बँक आपले कर्तव्य बजावते आणि आपले वैयक्तिक पैसे आणि दागिने सुरक्षित ठेवते.
आपण बर्‍याचदा नोकरी किंवा व्यवसाय करतो त्यामुळे आपला रोजगार कितीही असला तरी आपण नीट बचत करू शकत नाही. बँकेच्या चांगल्या धोरणांमुळे आम्ही एका महिन्यात पैसे जमा करतो. त्यामुळे लोकांमध्ये बचत करण्याची प्रवृत्ती निर्माण होते, जी भविष्यात उपयुक्त ठरते.आम्ही हवं तेव्हा बँकेतून पैसे काढू शकतो.
अनेक व्यापार आणि उद्योग चालवणाऱ्या लोकांना बँक कर्ज देते. आम्हाला स्वतःचे घर हवे असेल तर बँक आम्हाला कर्ज देते, ज्याचा हप्ता आम्ही दर महिन्याला बँकेला भरतो. बँकेमुळे देशात व्यवसायाला चालना मिळाली आहे. देशात सरकारी आणि खाजगी दोन्ही बँका आहेत आणि कोणत्या बँकेच्या सेवेवर अवलंबून राहून आपले पैसे सुरक्षित ठेवायचे हे आपल्यावर अवलंबून आहे. आजकाल बँकिंग प्रक्रिया अगदी ऑनलाइन अगदी सोपी झाली आहे.
बँकिंग प्रणालीमुळे पैसे प्राप्त करणे आणि पाठवणे दोन्ही सोपे झाले आहे. शेतकऱ्यांना शेतीशी संबंधित कामे सहज करता यावीत म्हणून त्यांना कमी व्याजावर कर्ज दिले जाते. कृषी क्षेत्राच्या प्रगतीसाठी बँकेचे मोठे योगदान आहे. अनेक मोठ्या उद्योगांच्या वाढीमध्ये आणि विकासामध्ये बँकेचा मोठा वाटा आहे.
बँकेने दिलेले कर्ज हप्त्यांमध्ये सहज फेडता येते. शेती आणि सर्व उद्योगांच्या प्रगतीसाठी कर्ज देते. उद्योगांच्या विकासाचा परिणाम म्हणजे अनेकांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध झाल्या. देशाच्या आर्थिक स्थितीत प्रगती होत आहे. आपल्या जीवनात बँकेचे खूप महत्त्व आहे. बँका विविध प्राथमिक कार्ये करतात जसे की अल्प आणि दीर्घ कालावधीसाठी कर्ज देणे. बँक कर्ज देते तेव्हा व्याज दर देखील बदलतो.
वेगवेगळ्या कर्ज, बँक योजना इत्यादींमध्ये दिलेल्या रकमेनुसार व्याज आकारले जाते, जे जनता एका महिन्यात हप्त्याने भरते. बँकेला निर्धारित वेळेत हप्ता भरावा लागतो.
ग्राहकांना कॅश क्रेडिट म्हणजेच मर्यादित रकमेची सुविधा मिळू शकते. यामध्ये ठराविक वेळ ठरलेली असते. व्यावसायिकांसाठी ओव्हरड्राफ्ट सुविधा उपलब्ध आहे. या सुविधेचा लाभ घेण्यासाठी त्यांना वेगळे खाते तयार करण्याची गरज नाही.
बँकेतील लोकांची सोय लक्षात घेऊन चार प्रकारची खाती तयार करण्यात आली आहेत. बचत खाती जे लोकांना पैसे वाचवण्यास मदत करतात. या प्रकारच्या खात्यांमधून कधीही पैसे काढता येतात. व्यापाऱ्यांच्या सोयीसाठी सध्याचे हिशेब तयार करण्यात आले आहेत. यामध्ये ओव्हरड्राफ्ट सारखी सुविधा दिली जाते. अशी काही खाती आहेत ज्यात ठराविक कालावधीसाठी ठराविक रक्कम जमा केली जाते. अशा खात्यांमध्ये व्याजदर जास्त असतो.
बँक इतरही अनेक कामे करते जसे की लोकांना लॉकरचा लाभ मिळणे, शेअर्सचे दैनंदिन आधारावर हिशेब ठेवणे, परकीय पैशात काम करणे, मसुदे तयार करणे, सार्वजनिक आणि सामाजिक कल्याणाच्या कामात योगदान देणे इ. आज बँका त्यांच्या वापरकर्त्यांसाठी सल्लागार, चेक पेमेंट, पोर्टफोलिओ इत्यादी सर्व कामे करतात. बँकेतून पैसे काढण्यासाठी लोक एटीएम कार्डचा वापर करतात. लोकांना पैसे काढण्यासाठी नेहमी बँकेत जाण्याची गरज नसते.
आजकाल लोकांच्या गरजेनुसार बँकेने देशाच्या कानाकोपऱ्यात आपल्या शाखा उघडल्या आहेत. बँक ही पैशांची देवाणघेवाण करणारी संस्था आहे. बँका देशाच्या विविध भागात आहेत. बँकेतर्फे सर्वसामान्यांना बँक डायरी, क्रेडिट कार्ड, एटीएम कार्ड, चेकबुक यासारख्या सुविधा दिल्या जातात. बँक नसेल तर आमच्या सर्व आर्थिक सोयी विस्कळीत होतात.
निष्कर्ष
बँकेशिवाय कोणत्याही देशाची प्रगती अशक्य आहे. निधीच्या व्यवहारात बँक महत्त्वाची भूमिका बजावते. बँक नसेल तर देशाची अर्थव्यवस्था ठप्प होईल. विविध व्यवसाय पुढे नेण्यासाठी बँका मदत करतात. बँक सर्व लोकांच्या मौल्यवान पैशाचे रक्षण करते. बँकेच्या असंख्य सेवा आहेत ज्यांचा लाभ अनेक लोक घेतात.
