श्रीमती इंदिरा गांधी यांच्यावर मराठी निबंध

श्रीमती इंदिरा गांधी: निबंध आणि चरित्र | Marathi Essay on Indira Gandhi

आपल्या सर्वांना हे चांगलंच माहीत आहे की आपला देश भारत हा जगातील एक अद्वितीय देश आहे. इथल्या काही खास गोष्टी आहेत, ज्या जगात कुठेही पाहायला मिळत नाहीत. श्रीमती इंदिरा गांधी यांचे नाव या संदर्भात घेता येईल. याचे कारण आधुनिक युगातील महिला राज्यकर्त्यांमध्ये, त्यांनी लिहिलेले ऐतिहासिक पान, जे कोणीही समोर आणू शकले नाही. येणाऱ्या काळात ते क्वचितच शक्य होईल.

भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांची एकुलती एक मुलगी इंदिरा गांधी यांचा जन्म 19 नोव्हेंबर 1917 रोजी अलाहाबाद या पवित्र तीर्थक्षेत्रात झाला. त्यांच्या आईचे नाव श्रीमती कमला नेहरू होते. तिचे बालपणीचे नाव इंदू प्रियदर्शिनी होते. त्याचे वडील त्याचे इंदू म्हणून लाड करायचे. त्याला सुरुवातीचे आयुष्य एकाकीपणात घालवावे लागले, त्याची दोन मुख्य कारणे होती. पहिली म्हणजे ते त्यांच्या आई-वडिलांचे एकुलते एक अपत्य होते, दुसरे म्हणजे त्यांच्या कुटुंबात नेहमीच स्वातंत्र्यसैनिकांची गर्दी असायची. त्यामुळे त्यांच्या शिक्षणाचे योग्य व्यवस्थापन होऊ शकले नाही.

त्यांनी सुरुवातीचे शिक्षण घरीच पूर्ण केले. त्यानंतर त्यांनी गुरुदेव रवींद्रनाथ टागोर यांनी स्थापन केलेल्या शांतीनिकेतनमध्ये उच्च शिक्षण घेतले. यानंतर इंदिरा गांधींनी राजकारणात रस दाखवायला सुरुवात केली. कारण त्यांचे कौटुंबिक वातावरण राजकीय वातावरणात बदलले होते. या वातावरणाचा त्यांच्यावर गंभीर परिणाम झाला. आजोबा मोतीलाल नेहरू, काकू पंडित विजय लक्ष्मी आणि वडील पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्यासह इतर महान राजकारणाच्या प्रभावाचा त्यांच्यावर खोलवर परिणाम झाला. त्यामुळेच इंदिरा गांधींनी वयाच्या १० व्या वर्षी देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी ‘बनरी सेना’ नावाचा कम्युनिस्टांचा गट स्थापन केला होता. या गटाची चर्चा म्हणजे स्वातंत्र्य. संघर्षाच्या वेळी बरेच काही होते. कारण काँग्रेसच्या असहकार आंदोलनात या गटाची सक्रिय भूमिका होती.

1942 मध्ये सुप्रसिद्ध पत्रकार, विद्वान लेखक फिरोज गांधी यांच्याशी तिचा विवाह झाला. लग्नानंतर एक उत्तम संसदपटू, कष्टाळू युवा नेता आणि इंग्रजी पेपरचे संपादक म्हणून त्यांचे खूप कौतुक झाले. फिरोज गांधी यांना राजीव गांधी आणि संजय गांधी अशी दोन मुले होती.

खरे तर वयाच्या 13 व्या वर्षी त्यांनी काँग्रेसच्या असहकार आंदोलनात आपल्या बंदरी सेनेच्या सहाय्याने प्रथमच राजकीय ठसा उमटवण्यास सुरुवात केली. तरीही १९५९ मध्ये काँग्रेस पक्षाच्या अध्यक्षपदी एकमताने निवड होऊन त्यांनी आपल्या राजकीय भूमिकेची चांगली ओळख करून दिली. 1960 मध्ये त्यांचे पती श्री फिरोज गांधी यांचे आकस्मिक निधन झाले ही तुमच्या आयुष्यातील एक अतिशय दुःखद बाजू होती. दोन्ही मुलांच्या संगोपनाची जबाबदारी त्यांच्यावर आली. इंदिरा गांधींनी ही जबाबदारी अत्यंत हुशारीने पार पाडली. किंबहुना तुम्ही या दोन्ही मुलांची नावे जागतिक दर्जाची केली आहेत.

श्री लाल बहादूर शास्त्री यांच्या निधनानंतर 20 जानेवारी 1966 रोजी तत्कालीन राष्ट्रपती डॉ. शंकर दयाळ शर्मा यांनी श्रीमती इंदिरा गांधी यांना भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान म्हणून शपथ दिली होती. यानंतर 1967 मध्ये देशभरात सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. त्यांच्या असामान्य व्यक्तिमत्त्वाच्या जोरावर त्या दुसऱ्यांदा पंतप्रधान झाल्या. पंतप्रधानांच्या काळात इंदिरा गांधींनी अनेक प्रकारच्या आर्थिक धोरणांचा अभ्यास केला. गरजेनुसार त्या सुधारल्या.

इंदिरा गांधींनी त्यांच्या पंतप्रधानपदाच्या काळात देशाची संपूर्ण स्थिती सुव्यवस्थित आणि समृद्ध करण्यासाठी देशाच्या आर्थिक धोरणात सुधारणा करण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले. त्यासाठी बँका आणि जीवन निगम यांचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले. संस्थानिक राजांचे प्रिवीपर्स समाप्त करण्यात आले.

इंदिरा गांधींच्या पंतप्रधानपदाच्या काळात पाकिस्तानने आपल्या देशावर हल्ला केला होता. आपल्या आंतरिक शक्तीच्या समृद्धीमुळे श्रीमती इंदिरा गांधींनी पाकिस्तानला असा धडा शिकवला की त्याचा अर्धा भागच बांगलादेशच्या नावापासून कायमचा वेगळा राहिला. ते पाहून श्रीमती इंदिरा गांधींच्या धोरणीपणाचे सर्व देशाने कौतुक केले. त्यांचे शहाणपण आणि प्रशासनाची कार्यक्षमता पाहून सारे जग थक्क झाले.

1972 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत इंदिरा गांधींना त्यांच्या पक्षाला बहुमत मिळाले. यामुळे तुम्ही खळबळ माजवून देशाची आर्थिक धोरणे सुधारली. त्यामुळे विरोधी पक्ष नाराज झाले. त्यांनी इंदिरा गांधींवर कडाडून टीका केली. त्यामुळे देशाची अंतर्गत परिस्थिती विस्कळीत झाली होती. देशातील जनता त्याच्या विरोधात आली. हे पाहून इंदिरा गांधींनी आपल्या लोकांवर अंकुश ठेवण्याचा निर्णय घेतला आणि 1975 मध्ये संपूर्ण देशात आणीबाणी जाहीर केली. सर्व विरोधकांना तुरुंगात टाकले. हे पाहून जनतेत संताप अनावर झाला. चौफेर आंदोलने आणि विरोधकांची पावले उचलली जात होती. इंदिरा गांधींना आणीबाणी संपवणे भाग पडले.

आणीबाणीनंतर 1977 मध्ये इंदिरा गांधींनी सार्वत्रिक निवडणुकीची घोषणा केली. सर्वांची तुरुंगातून सुटका झाली. आणीबाणीच्या दुःखाचे कारण केवळ इंदिरा गांधीच नव्हे तर त्यांच्या पक्ष काँग्रेसचाही पराभव झाला. बहुमतात आलेल्या जनता पक्षाने देशाचा कारभार हाती घेतला. दुर्दैवाने या पक्षाला देशाच्या अंतर्गत गटबाजीमुळे फार काळ देशाची धुरा सांभाळता आली नाही.

1980 मध्ये श्रीमती इंदिरा गांधी यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेस पुन्हा सत्तेवर आली. अशाप्रकारे त्यांच्या सत्तेवर परतल्यावर श्रीमती इंदिरा गांधी यांनी असंलग्न परिषदेचे अध्यक्षपद भूषवले. कॉमनवेल्थ काँग्रेसचे आयोजन. राष्ट्रीयीकृत बँका. पंजाबचा भीषण प्रश्न सोडवण्यासाठी ब्लू स्टारची कारवाई केली.

पण ३० ऑक्टोबर १९८४ रोजी जातीयवादाच्या सापळ्याने त्यांना बाहीचा साप चावला हे आपल्या देशाचे दुर्दैव पहावे लागले. खरंच, श्रीमती इंदिरा गांधींचे व्यक्तिमत्त्व हे धैर्य आणि चिकाटीने परिपूर्ण असे अतुलनीय व्यक्तिमत्त्व आहे. जे कुठेच दिसत नाही.